Woorden als rem – Over het limbisch systeem, schelden en de kracht etiquette
Iedere inkoper kent het: een pittige onderhandeling, een leverancier die onverwacht uit de bocht vliegt, of een collega die je met een ongenuanceerde opmerking uit evenwicht brengt. Wat gebeurt er dan eigenlijk op zo’n moment? En waarom is het effect van het benoemen van je gevoel een soort mentale remming?
Het limbisch systeem – met de amygdala als sirene – is de emotionele snelweg van ons brein. Het reageert razendsnel op prikkels, vaak nog voordat je bewust doorhebt wat er gebeurt. Een kritische opmerking, een boze blik, een onverwachte mail: je brein registreert het als dreiging, en je lichaam schiet in de bekende fight, flight, freeze of fawn-modus. Dit systeem kent geen taal, alleen sensaties en beelden.
Waarom Taal werkt als Rem
En dan gebeurt er iets bijzonders: op het moment dat je je emotie benoemt (“ik baal als een stekker”, “hier heb ik geen zin”), activeer je je prefrontale cortex – het rationele, regulerende deel van je brein. Dit heeft een letterlijk remmend effect op de amygdala. In de neurowetenschap heet dit “affect labeling”: door woorden te geven aan je gevoel, neemt de activiteit in het emotionele brein af en krijg je weer overzicht.
Oftewel: “Name it to tame it.” Door te benoemen wat je voelt, breng je jezelf terug naar de bewuste staat van zijn. Doe je dat niet, dan blijft het limbisch systeem loeien – en blijf je onnodig in een staat van diffuse spanning en verhoogde alertheid.
Schelden als Emotionele Ontlading
En ja, daarom werkt schelden soms écht regulerend. Een vloek of krachtterm is rauwe affect labeling – letterlijk temmen: je koppelt een intense emotie aan een krachtige taaluiting.
Dat geeft je brein een uitlaatklep, zorgt voor endorfine-afgifte en herstelt tijdelijk het gevoel van controle. Maar! het werkt alleen als het niet op een ander gericht is. Schelden over de situatie (“verdomme, wéér dat systeem eruit!”) is iets anders dan schelden naar een persoon (“jij doet ook altijd…”). In het eerste geval ventileer je, in het tweede escaleer je.
De Kracht van de Metapositie
Inkoop draait niet alleen om cijfers en contracten, maar vooral om mensenwerk, vanuit sociale verbinding. Emoties spelen een grotere rol dan we vaak denken – zowel aan de onderhandelingstafel als in het contractmanagement.
De echte kunst is om, zelfs als je getriggerd wordt, een metapositie in te nemen: jezelf én de situatie kunnen overzien. Dan kun je vragen stellen als “Waar zit jouw zorg?” of “Wat zou er anders zijn als…?” Je verschuift het gesprek van persoon naar proces, van verdedigen naar betekenis geven. Je helpt niet alleen jezelf, maar ook de ander om uit de limbische reflex te stappen en terug te keren naar het bewuste brein.
Fundament: Je Interne kompas
Wat helpt om niet telkens getriggerd te worden?
Een solide persoonlijk fundament. Als je goed hebt nagedacht over je grondhouding, referentiekader en drijfveren – en daar taal aan hebt gegeven – ben je minder afhankelijk van wat anderen van je vinden. Je herkent sneller wat van jou is en wat van de ander. Een mening is dan gewoon een mening, geen aanval op jouw waarde.
Maar… Fundament alleen is niet genoeg
Toch is een stevig fundament zonder etiquette is als vloed in de onderstroom. Super sterk, maar sociaal verwoestend. Je hebt ook een set gedragsregels nodig – etiquette – waarmee iedereen op een sociaalpsychologisch veilige manier kan communiceren.
Denk aan bedachtzaamheid, vriendelijkheid, respect, behulpzaamheid, geduld, goed fatsoen. Zonder die etiquette kan een sterk fundament veranderen in een wapen: mensen die hun kracht inzetten om anderen klein te maken, verwarren dominantie met authenticiteit.
Fundament + Etiquette = Relationele Integriteit
De optelsom is helder: een stevig fundament is pas waardevol als het sociaal veilig wordt ingezet. Authenticiteit werkt pas als anderen zich er ook senang bij voelen.
Wie zijn eigen emotionele snelweg kent én etiquette toepast, bouwt niet alleen aan relationele contracten, maar ook aan duurzame relaties. En dat is uiteindelijk waar inkoop het verschil maakt.